Nghệ Thuật Sống

Nghệ thuật sống của con người là nét đẹp, là sự khéo léo trong suy nghĩ cũng như hành động. Người có nghệ thuật sống là người tinh tế trong việc thể hiện nét đẹp, sự khéo léo ấy ra trong cuộc sống thường ngày. Nét đẹp, sự tinh tế ấy nơi con người vẫn đang được đề cao và phát huy qua nhiều thời. Ngày nay, phát huy nét đẹp nghệ thuật sống nơi con người đang làm cho đời sống con người thêm đa dạng và phong phú. Sự phong phú đó đang làm cho đời sống con người tăng thêm ý nghĩa. Nhìn về con người, ta hãy cùng nhìn sự kỳ diệu của con người khi sống cuộc đời như một nghệ thuật.

1. Con người có tiềm năng sống cuộc đời như một nghệ thuật

Thật không quá khi nói: Con người ngay từ lúc thành thai trong dạ mẹ đã có khả năng sống nghệ thuật. Nghệ thuật sống đơn giản nhưng sâu sắc và tinh tế. Nghệ thuật sống của người con trong sự cưu mang của người mẹ. Trong dạ mẹ, người con hoàn toàn phó thác nơi người mẹ và chỉ biết đáp đền tình yêu của mẹ bằng một khả năng sống vui tươi, hồn nhiên.
Chào đời, con người đã sớm nhận thấy nơi mình một khả năng thần kỳ do Thượng Đế đặt để: khả năng hướng tới và thưởng thức cái đẹp. Dường như cái đẹp có mãnh lực đặc biệt, nó cứ thôi thúc con người lên đường và con người cứ đi, đi mãi. Có thể nói đó là cuộc hành trình chinh phục cái đẹp không ngơi nghỉ. Cuộc chinh phục này, cái đẹp đã đòi một điều kiện: người chinh phục phải sống cái đẹp ấy trứơc.

Như vậy, người chinh phục cái đẹp không phải là đi gom góp sự đẹp mà là một sự tương quan, một đòi hỏi phải đồng cảm nhận. Thế ra, con người không có cách nào khác để có được cái đẹp ngọai trừ việc sống cái đẹp ấy trước đã. Tuy nhiên, con người cũng không quá khó khăn để sống. Vì khả năng sống cái đẹp ấy, Thượng Đế đã phú ban cho ta từ đời đời. Vấn đề, ta phải thể hiện nó ra trong cuộc sống như thế nào để tìm ra sự tương đồng. Thành ra, nghệ thuật sống chính là phương cách tuyệt vời giúp con người chinh phục cái đẹp.

Nói về con người, Khổng Tử rất tinh tế khi nói: Nhân tri sơ tính bản thiện. Sự tinh tế của Khổng Tử ở việc ông đã sớm nhận ra nơi con người có tiềm năng về sự thiện, sự đẹp. Có lẽ xuyên suốt tư tưởng của ông, con người được đề cập đến như một cuộc hành trình diễn tả sự thiện, một sự diễn tả ra bằng nghệ thuật sống. Khổng Tử cho rằng: Sự thiện đã có sẵn trong mỗi người và mỗi người hãy tùy theo cơ chất của mình mà thể hiện nghệ thuật sống đó ra.
Thực tế xã hội thời Khổng Tử cũng như bây giờ, con người đã có sự tha hóa. Sự tha hóa do nhiều nguyên nhân. Nguyên nhân đưa đẩy khiến con người vốn có tiềm năng sống sự thiện, giờ đây lại phải ra sức tìm về sự thiện. Con người càng ra sức tìm về sự thiện lại càng chứng tỏ khát khao hướng tới sự thiện, càng gần với bản tính thiện của mình. Trong quá trình ấy, con người đã cố gắng thể hiện cuộc đời ra như một nghệ thuật.

Ai cũng biết: Con người hơn con vật ở lý trí. Vì thế, lý trí cứ thúc bách con người đi tới cùng để tìm ra đâu là ý nghĩa thực của đời người, đâu là đích điểm của đời người...
Con người từ khi biết nghĩ là biết đi tìm điều đẹp cho mình và cho người. Nhưng xem ra chưa có ai đã thỏa mãn mà thôi tìm kiếm. Ví dụ Augustino sau nhiều năm bôn ba tìm kiếm sự đẹp nơi trần gian đã phải thốt lên: Con yêu Chúa quá muộn màng, ôi vẻ đẹp rất xưa mà rất mới. Vậy ra, vẻ đẹp thực sự, vẻ đẹp tuyệt đối chỉ có ở nơi thiên giới thôi sao?
Theo các nhà kinh viện: Cuộc sống đời sau là đích điểm của con người và con người chỉ có thể thấy được vẻ đẹp tuyệt đối ở đời sau mà thôi. Tuy nhiên, các nhà kinh viện cũng khẳng định rằng: Cuộc sống đời sau đã được bắt đầu nơi trần gian này. Thế ra, con người sống cái đẹp nơi trần gian là để hưởng vẻ đẹp nơi thiên giới. Như vậy, sống nghệ thụât "Đẹp" nơi trần gian chính là hành trình để đi tới nghệ thuật “Đẹp” tuyệt đối.

Con người còn có một khả năng đặc biệt nữa đó là tự do. Con người tự do lựa chọn và quyết định đời mình. Tự do để đào tạo mình trưởng thành. Tự do làm cho đời mình hạnh phúc hay bất hạnh.

Ở trong thế giới mà quan niệm về cái đẹp có nhiều cách hiểu như hiện nay thì tự do là người bạn tốt nhất để con người lựa chọn giá trị chân thiện mỹ. Chỉ khi con người tự do sống giá trị cao đẹp nơi mình, lúc ấy con người mới có trách nhiệm về sự lựa chọn của mình. Như vậy, tự do vừa giúp con người sống nghệ thuật sống, vừa là chính nghệ thuật để con người vươn tới. Khi vươn tới tự do, con người cũng đồng thời khẳng định được mình và các giá trị nơi mình. Thành ra, cái đẹp ở đây không còn là cái đẹp chung chung nhưng là cái đẹp trong chính con người của chủ thể. Cái đẹp làm nên chủ thể. Cái đẹp làm cho con người là mình với tư cách là một nhân vị, nhân cách độc đáo.

2. Sống thế nào cho ra nghệ thuật

Như trên đã nói: Con người có tiềm năng sống cuộc đời như một nghệ thuật. Nhưng con người sống thế nào để thể hiện được nghệ thuật?

Người ta không thể chấp nhận thứ nghệ thuật chung chung. Vì vậy, con người có nghệ thụât sống phải là người biết sống nghệ thuật. Con người biết sống nghệ thuật, có lẽ phải biết sống với chính mình trước đã. Con người phải thể hiện nghệ thuật sống ấy với chính mình qua sự trân trọng mình, qua sự khẳng định mình, tôi luyện mình, làm cho mình trở nên độc đáo. Có thể nói, con người muốn sống nghệ thuật với người khác thì trước nhất phải có nghệ thuật sống với mình đã. Bởi vì, con người tôi với những cá tính rất độc đáo, tôi phải tự khám phá tôi trước đã. Con người tôi với tư cách là một nhân vị, tôi phải lo bồi đắp cho xứng một nhân vị đã. Con người tôi với con người cụ thể, tôi lại càng phải tôn trọng phẩm giá của tôi dù tôi bất toàn. Khi ấy, sống với mình, sống cho ra mình mới chính là nghệ thụât sống đúng nghĩa. Nghệ thuật sống ấy mới làm cho con người trưởng thành. Con người như thế mới là mình, mới là cá nhân độc đáo, đáng giá trong vô vàn cá nhân.
Con người biết sống nghệ thuật không phải chỉ biết sống cho mình nhưng quan trọng còn phải biết sống trong các mối tương quan khác.

Tương quan với tha nhân
Chúng ta sống là sống trong một cộng đồng người nhất định vì thế mối tương quan với tha nhân là điều không thể thiếu. Tuy nhiên, sống mối tương quan này như thế nào cho ra nghệ thuật đó mới là nét đẹp cần hướng tới. Thiết tưởng trong mối tương quan này, con người trước nhất phải sống cho ra mình đã. Sống cho ra mình để nhận ra tha nhân. Từ việc nhận ra tha nhân mới có thể nói tới trân trọng tha nhân như họ vốn là họ. Họ với tư cách của một nhân vị độc lập, độc đáo, đa dạng và phong phú. Dĩ nhiên trân trọng họ cả khi họ bất toàn.

Tương quan với xã hội

Theo nghĩa nào đó, con người là một động vật mang tính xã hội. Như thế mối tương quan con người với xã hội hẳn là rất quan trọng. Sự quan trọng ở chính cách thế ta cư xử với xã hội. Vì chính ta làm nên xã hội và chính xã hội cũng tác động trở lại để hình thành nên con người ta. Ở trong mối tương quan này, con người càng phải nỗ lực hơn bao giờ hết để sống cho ra mình, sống nghệ thuật sống nơi mình để tác động trên xã hội. Đồng thời, ta cũng phải ý thức xã hội gồm những con người đang trực tiếp hay gián tiếp tác động trên ta để ta có ý thức, cách thế thể hiện, ứng đáp cho phù hợp.

Tương quan với tự nhiên

Tự nhiên vốn là người bạn rất tốt của con người nên việc ứng đáp lại người bạn tốt này cũng là việc rất quan trọng. Đây là nghệ thụât sống mà chỉ khi sống con người mới cảm ra, mới biết cách nên gần gũi thiên nhiên. Chỉ khi con người sống, con người mới hiểu được thiên nhiên và được thiên nhiên là người bạn thân thiết hỗ trợ song hành.

Tương quan với Đấng Siêu Nhiên

Siêu Nhiên mà con người phải biết nghệ thuật sống mà đối đáp ở đây là chính Đấng Tạo Hóa. Ai trong chúng ta cũng hơn một lần nghiệm ra quyền năng và tình yêu của Tạo Hóa. Nhưng Con người sống làm sao thể hiện được nghệ thuật sống với Đấng Tạo Hóa mới là điều cốt thiết. Dĩ nhiên con người chẳng xứng đáng để đáp lại. Nhưng không vì thế mà con người được phép xem thường. Thành ra, thiết nghĩ có lẽ con người nên sống là mình trong mối tương quan với anh chị em với vạn vật mà Tạo Hóa ban cho. Con người sống nương theo ý của Tạo Hóa, theo khát vọng tự nhiên Tạo Hóa đặt để… khi hành xử như thế là con người đáp lại Tạo Hóa cách nghệ thuật rồi.

Con người sinh ra không phải chỉ để dành cho những đòi hỏi bản năng, cũng không phải ở chỗ con người thỏa mãn được nhiều nhu cầu. Song, con người được mời gọi hướng lên những thực tại Siêu Việt.

Thực tại Siêu Việt đó vẫn có, vẫn đang tồn tài bên ta và đang chi phối đời sống chúng ta. Ngày ngày, con người vẫn không ngừng đi tìm ý nghĩa cuộc đời. Cõi tâm linh nơi con người vẫn không ngừng thúc bách con người hướng lên trời cao về với cõi vô biên, bất tử. Phải nhận rằng: Từ thế giới Siêu Việt mà con người được gợi hứng sống. Nhờ thế giới Siêu Việt, con người khám phá ra giá trị đích thực đời mình. Nhờ thế giới Siêu Việt, con người nhận ra mối tương quan của mình với anh chị em. Nhờ hướng lên thế giới Siêu Việt, con người ý thức được giá trị làm người của mình… Trong thế giới Siêu Việt, con người ý thức được vai trò của thế giới Siêu Việt trong đời sống của mình. Nhờ thế giới Siêu Việt, con người cũng được trở nên siêu việt.

Như vậy, chính khi ưu tư về ý nghĩa đời mình, ưu tư về mối tương quan với tha nhân và với Tạo Hóa, con người lại không ngừng được mời gọi sống hướng nên cõi Tuyệt Đối, hướng lên những giá trị cao đẹp nơi Trời Cao.

3. Sống nghệ thuật để cứu chuộc thế giới

Con người sống nghệ thuật trước hết là sống cho ra mình. Như vậy, khi con người sống cho ra mình cũng đồng nghĩa con người đang sống theo những nguyên lý đẹp mà Tạo Hóa tác thành, đăït để. Con người sống hòa hợp với chính mình, hòa hợp với những nguyên lý tạo hóa đã đặt để thì hẳn nhiên đã hạnh phúc rồi. Thành ra có nói: Con người sống nghệ thuật sẽ cứu được mình có lẽ cũng không sai. Bởi vì, khi con người sống với ý thức cao nhất, với sự trân trọng mình, trân trọng vạn vật thì con người đang giúp mình hoàn thiện mình. Con người đang làm đúng trách nhiệm của mình. Và chắc chắn, con người sẽ tránh được những bất trắc ... cứ thế, con người đang từng bước cứu mình khỏi hư đi.

Con người sống nghệ thuật không phải thứ nghệ thuật chung chung nhưng là nghệ thuật vì con người. Vì thế, nghệ thuật không gì khác hơn là nghệ thuật sống vì tha nhân. Vì tha nhân mà hành động. Đi tới cùng, nghệ thuật sống là để sống cho tha nhân. Và sẽ không quá khi nói: Con người biết sống nghệ thuật sống có thể cứu được tha nhân, cứu tha nhân khỏi sự ích kỷ, khỏi tang thương, khỏi hư mất... Thực tế, con người sống cao đẹp đã có tác động rất lớn đến người xung quanh. Con người sống cao đẹp đã có sức lay động lương tâm kẻ chai lì. Con người sống đẹp có thể khiến kẻ xấu bỏ đường tội lỗi về với đường lành. Con người sống tốt có thể khiến người chưa tốt trở nên hoàn thiện...

Con người luôn khao khát cái đẹp và dễ dàng rung động trước cái đẹp, từ những rung động đó, con người có thể nhận ra chính mình cũng như nhận ra giá trị của thế giới xung quanh. Vì vậy, ta có quyền tin giá trị của nghệ thuật sống có khả năng đưa nhân loại cũng như thế giới về với chân thiện mỹ. Ta có quyền tin nghệ thuật sống sẽ đưa con người vượt lên trên chiến tranh, hận thù, tang tóc... Ta cũng cần tin, nghệ thuật sống có đủ sức mạnh để chúng ta cải hóa thế giới.

Như vậy, ta có quyền tin vào con người, tin vào tiềm năng sống cuộc đời như một nghệ thuật nơi mỗi người. Chính khi tin thì cái đẹp lại là chìa khóa mở cửa mầu nhiệm và là tiếng mời gọi ra vươn lên cao. Đó cũng là tiếng nói mời gọi ta cảm nếm thế giới và mơ về tương lai.

KẾT LUẬN
Cuối cùng, con người sống nghệ thuật chính là cách cụ thể tiềm năng sống nét đẹp mà Thượng Đế đã đặt để nơi mỗi người. Để được thế, con người phải biết mình, biết người. Con người phải biết khám phá bản thân, biết dùng nó đúng chỗ, đúng lúc, đúng khả năng và khuynh hướng riêng của nó. Con người phải biết tạo cho mình một thế đứng, xác định cho đời mình một mục tiêu, chọn cho đời mình một lý tưởng. Có như vậy, chúng ta mới có nhiều khả năng sống cuộc đời như một nghệ thuật. Ước mong sao nghệ thuật thiên phú trong con người mỗi chúng ta được chúng ta thực sự quan tâm trân trọng và làm cho nó triển nở. Chính khi, ta làm cho đời ta triển nở là ta đang tiến tới giá trị thật của đời người. Chính khi, ta làm cho đời ta triển nở là ta đang làm cho phẩm giá con người trở nên đúng nghĩa và xứng với phận người được kêu gọi bước về nguồn nghệ thuật tuyệt đối nơi Thiên Chúa.